H μεγάλη εγκάθειρξη-(Μέρος Α΄)

H εγκάθειρξη είναι ένας θεσμός του 17^ου αιώνα. Απαρχής κατάφερε τόσο πολύ ν’ απλωθεί, που να μην έχει πια τίποτε το κοινό με το είδος φυλάκισης που εφαρμόζουν στο Μεσαίωνα. Σαν μέτρο κοινωνικής αντίληψης και οικονομικής πολιτικής, διαθέτει μια ορισμένη αξία πρωτοτυπίας. Αλλά, για την ιστορία της τρέλας, αποτελεί έναν σταθμό αποφασιστικό: είναι η στιγμή που η τρέλα κάνει την εμφάνισή της στον κοινωνικό ορίζοντα της φτώχειας, της ανικανότητας για εργασία, της απροσαρμοστικότητας· είναι η στιγμή που αρχίζει να ενσωματώνεται στα προβλήματα της πολιτείας. Οι νέες σημασίες που δίνουν στη φτώχεια, η έμφαση στην επιταγή της εργασίας και σ’ όλες τις συναφείς ηθικές αξίες, επισημαίνουν από μακριά τι λογής χαρακτήρα θ’ αποκτήσει τώρα η εμπειρία της τρέλας και ποιο νόημα.

Μια ευαισθησία γεννήθηκε, χάραξε μια γραμμή, όρθωσε ένα κατώφλι κι έκαμε την εκλογή της-να εξορίζει. H κλασική κοινωνία κρατά μια περιοχή ουδέτερη, μια σελίδα λευκή όπου η αληθινή ζωή της πολιτείας ξάφνου αναστέλλεται: εδώ η τάξη δεν συγκρούεται με το χάος, η λογική δεν προσπαθεί πια ν’ ανοίξει μονάχη της το δρόμο, παραμερίζοντας όσα θέλει η ίδια ν’ αποφύγει ή όσα της αρνούνται. Εδώ η λογική βασιλεύει σ’ όλη της τη δόξα, στην πιο καθαρή μορφή της, αλλά η νίκη της ενάντια στο ξέσπασμα του παραλογισμού είναι μια νίκη στημένη από πριν. Κι έτσι θα ξεριζώσουν την τρέλα από τα χωράφια της φανταστικής ελευθερίας που τη γονίμευε, όσο κρατούσε ακόμη η Αναγέννηση. Δεν είναι μακριά η εποχή που αντιστέκονταν, με τον Βασιλιά Λήρ, με τον Δον Κιχώτη, μέρα μεσημέρι. Αλλά σε λιγότερο από μισόν αιώνα βρέθηκε αποκλεισμένη κι αλυσοδεμένη μες στο φρούριο της εγκάθειρξης, κομμάτι αναπόσπαστο της Λογικής και των κανόνων της ηθικής, χαμένη στα μονότονα σκοτάδια τους.

Μισέλ Φουκώ, Ιστορία της τρέλας, εκδόσεις Hριδανός, σελ. 63.