H μεγάλη εγκάθειρξη-(Μέρος Β΄)

Από τον 17^ο αιώνα και μετά, ο παραλογισμός γίνεται η μεγαλύτερη φοβέρα στον κόσμο· κι επίσης παύει ν’ αποτελεί τη φυσική διάσταση των περιπετειών της λογικής. Αποκτά το χαρακτήρα ενός ανθρώπινου τύπου, μιας πρωτότυπης ποικιλίας στο χώρο των κοινωνικών κατηγοριών. Εκείνο που άλλοτε ήταν απειλή για τα προϊόντα και τη γλώσσα του ανθρώπου, για τη λογική του και τη γη όπου πατούσε, τώρα αποκτά πρόσωπο ανθρώπου. ΄H καλύτερα, ανθρώπων. Οι ανορθόλογοι άνθρωποι είναι άνθρωποι που η κοινωνία αναγνωρίζει κι απομονώνει: ανάμεσά τους είναι ο ελευθεριάζων, ο άσωτος, ο ομοφυλόφιλος, ο μάγος, ο αυτόχειρας, ο άθεος. Τον παραλογισμό αρχίζουν πια να τον μετρούν σαν μια εκτροπή από την κοινωνική νόρμα. Μα τάχατες, μήπως πρόσωπα πάλι δεν είχαμε και στο Πλοίο των τρελών, και το μεγάλο αρμένισμα που παρίσταναν τα κείμενα και η εικονογραφία του 15^ου αιώνα, δεν ήταν μια συμβολική προεικόνιση εγκάθειρξης; Κι η ευαισθησία δεν είναι η ίδια, έστω κι αν οι κυρώσεις είναι διαφορετικές; Στην πραγματικότητα, η Stultifera Navis στο κατάστρωμά της κουβαλά πρόσωπα με χαρακτήρα αφηρημένο, διάφορους χαρακτήρες της ηθικής: το λαίμαργο, τον φιλήδονο, τον ασεβή, τον ξιπασμένο. Κι αν τους τοποθέτησαν με τη βία ανάμεσα στο τρελό πλήρωμα για ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό, είναι γιατί βρέθηκαν δακτυλοδεικτούμενοι από μιαν οικουμενική συνείδηση του κακού.  

Αντίθετα, για τον 17^ο αιώνα, ο παράλογος είναι ένα πρόσωπο συγκεκριμένο, που ξεχωρίζει σ’ έναν πραγματικό κοινωνικό χώρο, που κρίνεται και καταδικάζεται από την κοινωνία στην οποία ανήκει. Να λοιπόν η ουσία: η τρέλα ανήκει πια προνομιακά κι αποκλειστικά σ’ έναν και μόνο κοινωνικό χώρο· σχεδόν από τη μια στιγμή στην άλλη (σε λιγότερο από πενήντα χρόνια σ’ ολόκληρη την Ευρώπη) την κλείνουνε μέσα σε όρια όπου ο καθένας μπορεί να την αναγνωρίσει και να την καταγγείλει-αυτήν που γυρόφερνε σ’ όλα τα σύνορα, που σύχναζε λαθραία στα πιο γνώριμα λημέρια του ανθρώπου· τώρα μπορούν μονομιάς να την εξορκίσουν στο καθένα από τα πρόσωπα που ενσαρκώνεται, με τα όπλα της τάξης και των προληπτικών μέτρων της αστυνομίας. 

Μισέλ Φουκώ, Ιστορία της τρέλας, εκδόσεις Hριδανός, σελ.80-81