27 Ιανουαρίου...ημέρα μνήμης

Είναι αλήθεια ότι είχα ένα τετράδιο, αλλά αυτές οι σημειώσεις δεν ξεπερνούσαν τις είκοσι γραμμές. Φοβόμουν πολύ, να γράφεις ήταν πολύ επικίνδυνο. Το ίδιο το γεγονός, να γράφεις κάτι, κινούσε υποψίες·  ήταν μάλλον η επιθυμία να γράψω κάτι παρά ένα γραπτό, είχα τα μέσα, μολύβι και χαρτί, και την επιθυμία να μεταφέρω στη μητέρα μου και την αδερφή μου την απάνθρωπη εμπειρία που ζούσα, αλλά δεν ήταν ακριβώς σημειώσεις, αφού ήξερα ότι δεν θα μπορούσα να τις φυλάξω. Πρακτικά ήταν αδύνατο. Πού θα μπορούσα να τις φυλάξω; Σε ποιά κρύπτη, στην τσέπη; Δεν είχαμε τίποτα, δεν υπήρχε τίποτα... το κρεβάτι το άλλαζαν συνέχεια, το στρώμα, τα ρούχα μας άλλαζαν συνεχώς, δεν υπήρχε τρόπος να φυλάξεις τίποτα. Μόνο στη μνήμη.

[...] Ρωτούν εμένα, δεδηλωμένο άθεο, εάν υπάρχει θεός και αν υπάρχει γιατί επέτρεψε όλα αυτά και επιτρέπει και άλλα, και με φέρνουν σε αμηχανία και δίνω την απάντηση του ανθρώπου που δεν πιστεύει: ότι ο κόσμος υπάρχει κατά τύχη, ότι δεν υπάρχει κυβερνήτης, δεν υπάρχει δημιουργός·  η ανάγκη για έναν Πατέρα Θεό νομίζω ότι αυξάνεται τρομακτικά και στα σχολεία. Το παρατήρησα τελευταία, όταν μίλησα στους μαθητές. Ποιά είναι η γνώμη σας, εσείς πιστεύετε;

Primo Levi, Το καθήκον της μνήμης, σελ. 26-27, 38, Εκδόσεις Άγρα